من دولت تعیین می‌کنم! | چگونه یک غول فناوری تبدیل به دشمن سیاسی اروپا شد؟

رویداد ۲۴ | فرشیدغضنفرپور: در هفته‌های اخیر حمایت ماسک از احزاب راست افراطی و پوپولیست‌های اروپایی خشم رهبران اروپا را برانگیخته است. 
تصمیم ایلان ماسک برای میزبانی از آلیس ویدل، رهبر افراطی جناح راست آلمان، در یک برنامه پخش زنده در پلتفرم X، خشم مقامات و قانون‌گذاران اتحادیه اروپا را برانگیخته است. این مقامات در روز دوشنبه از بروکسل خواستند تا تمام توان قانونی خود را برای مهار این میلیاردر تکنولوژی به کار گیرد.

کمیسیون اروپا علیه ایلان ماسک

در سراسر اروپا، همکاری با ویدل به عنوان گامی تحریک‌آمیز تلقی می‌شود، زیرا اعضای حزب پوپولیست و ضد مهاجرت آلترناتیو برای آلمان (AfD) برای سال‌ها به پاک‌سازی تصویر و نادیده گرفتن جنایات نازی‌ها متهم شده‌اند. این حزب در حال حاضر در نظرسنجی‌ها در جایگاه دوم قرار دارد.

در واکنش به اقدام ماسک، کمیسیون اروپا اعلام کرده موسس اسپیس‌ایکس و عضو ارشد دولت آینده ترامپ ممکن است طبق قوانین جدید دیجیتال اتحادیه اروپا، به دردسر‌های قانونی بیافتد، بسته به این که آیا پخش زنده روز پنج‌شنبه، به‌طور ناعادلانه‌ای ویدل را در رقابت با دیگران در آستانه انتخابات ۲۳ فوریه آلمان تقویت کرده باشد یا نه!

از میان رهبران خشمگین اروپایی، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به سرعت ماسک را به خاطر حمایت‌های پررنگش از AfD متهم کرد و گفت: «ده سال پیش، اگر به ما می‌گفتند که صاحب یکی از بزرگترین شبکه‌های اجتماعی دنیا از یک حرکت واکنشی بین‌المللی جدید حمایت می‌کند و مستقیماً در انتخابات، از جمله در آلمان، دخالت می‌کند، هیچ‌کس نمی‌توانست چنین حرفی را باورد کند.»

ایلان ماسک خط قرمز را رد کرده

کیِر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا هم که هفته‌هاست توسط ماسک هدف حملات لفظی قرار گرفته، بعد از اینکه ماسک درباره او گفت: نخست وزیر بریتانیا به دلیل حمایت از تجاوز به کودکان باید زندانی شود، هشدار داد که مالک اسپیس‌ایکس «خط قرمز‌ها را رد کرده.»
حملات ماسک البته به نخست وزیر بریتانیا محدود نماند، او همچنین جس فیلیپس، وزیر دولت در امور حفاظت از کودکان، «شیطان خالص» و «موجودی شرور» نامید!

هرچند هنوز به درستی مشخص نیست حملات لفظی ماسک به رهبران اروپایی از حمایت متحد سیاسی‌اش دونالدترامپ هم برخوردار است یا او شخصا دست به این اقدامات می‌زند، اما مرور مواضع سیاسی ترامپ نشان می‌دهد پیش از ماسک، ترامپ این فرش قرمز را برای رهبران راست‌گرای افراطی اروپایی مانند نخست‌وزیر ویکتور اوربان از مجارستان و نخست‌وزیر پوپولیست راست‌گرا جورجیا ملونی از ایتالیا پهن کرده، که ممکن است اکنون قدرتمندترین رهبر ملی در اتحادیه اروپا باشد.

لینزی گورمن، مدیر اجرایی و عضو ارشد بنیاد مارشال آلمان، در اینباره پرسیده است: «آیا ماسک قرار است سیاست خارجی ترامپ را به اجرا درآورد و به عنوان سفیر شخصی ترامپ در سراسر جهان عمل کند؟ یا آیا ماسک در حال پیشبرد دیدگاه خودش در امور جهانی است که ممکن است در برخی موارد با ترامپ هماهنگ باشد و در برخی موارد دیگر نه؟ و سپس چه خواهد شد که دینامیک‌های قدرت بین این دو تغییر کند؟»

به نظر می‌رسد کمپین تهاجمی ماسک علیه رهبران اروپایی بازتابی از ایدئولوژی اصلی جنبش «آمریکا را دوباره عظمت بخشید» ترامپ باشد. او به دنبال برجسته کردن سیاستمدارانی است که دیدگاه‌ها و روحیاتشان مشابه ترامپ است به همین دلیل از پوپولیست‌های راست‌گرای افراطی در اروپا حمایت می‌کند. 

این استراتژی با استقبال رای دهندگان اروپایی مواجه شده است. زیرا درست مثل ایالات‌متحده، بسیاری از رای‌دهندگان از حکومت‌هایی که نتواسته‌اند وضعیت اقتصادی را در اروپا بهبود بخشیده و مهاجرت را کنترل کنند، خشمگین هستند.

ترودو نخستین قربانی 

حملات ترامپ و نیز انتقادات داخلی سرانجام روز گذشته کار خودش را کرد و جاستین ترودو از مقام خود کناره گرفت. نباید فراموش کرد ترودو از مهاجران استقبال می‌کرد و البته سیاست‌های دولتش رای دهندگان کانادایی را در موقعیت‌های مختلف اقتصادی تحت فشار قرارداده بود. 
حالا او جای خود را به یک نخست‌وزیر از حزب لیبرال می‌دهد. محتمل‌ترین نتیجه انتخابات عمومی که باید امسال برگزار شود، تشکیل دولت جدید تحت رهبری پی‌یر پوی‌لیور، رهبر حزب محافظه‌کار است. حزبی که با برخی تمایلات پوپولیستی ترامپ از جمله در زمینه مهاجرت اشتراک نظر دارد؛ و البته به اعطای لقب‌های تمسخرآمیز به رقبای خود هم معروف است!
هرچند نخست وزیر جدید احتمالی برچسب «ایالت ۵۱ آمریکا» را که ترامپ به کانادا زده، محکوم کرده و در رأس یک دولت اکثریتی ممکن است مذاکره‌کننده‌ای قوی‌تر از ترودو باشد.

مورد خاص بریتانیا

جاستین ترودو خیلی زود و تقریبا بی دردسر از دور رقابت حذف شد، اما به نظر نمی‌رسد کار ماسک با مابقی رهبران به همین سادگی پیش برود. 

او اخیرا یک نظرسنجی درباره اینکه آیا "آمریکا باید مردم بریتانیا را از حکومت استبدادی‌شان آزاد کند" منتشر کرد و همچنین به یک توافق خدمات اینترنتی بالقوه بین شرکت اسپیس‌ایکس و دولت ایتالیا، به رهبری جورجیا ملونی، نخست‌وزیر راست‌گرا رسید، ضمن آنکه از استعفای جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، که در هفته‌های اخیر هدف خشم آنلاین ماسک بود، ابراز شادمانی کرد، اما در مورد بریتانیا به نظر می‌رسد اوضاع کمی پیچیده‌تر باشد. 

تحلیلگران معتقدند اگر ماسک در تلاش است تا استارمر را بی‌ثبات کند، اقدامات او از درک نادرست دینامیک‌های سیاسی بریتانیا نشأت می‌گیرد. 
رهبر حزب کارگر اخیراً پیروزی عظیمی کسب کرده است و برای تقریباً پنج سال نیازی به روبه‌رو شدن با رای‌دهندگان ندارد. حتی رهبر حزب افراطی راست‌گرا «رفورم»، نایجل فاراژ، پدر بریگزیت و دوست ترامپ، اکنون توسط ماسک به اندازه کافی رادیکال تلقی نمی‌شود، زیرا گفته است که با حمایت ماسک از کمپین ضد مسلمان راست‌گرای زندانی، تامی رابینسون، موافق نیست.

اتحاد چهاردولت علیه ایلان ماسک

پیروزی حزب راستگرا در اتریش در کنار استعفای ترودو می‌تواند نوید چرخش عظیم غرب به سوی راستگرایی را بدهد، اما دلایلی هم وجود دارد که در نتیجه آنها ممکن است اوضاع به همین شیرینی که طرفداران ماسک و ترامپ انتظار آن را می‌‎کشند پیش نرود.
درست است که در فرانسه، حزب ملی‌گرا به رهبری مارین لوپن اکنون بهترین شانس خود را برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۷ دارد، اما از سوی دیگر حزب AfD در آلمان ممکن است به تنهایی قادر به تشکیل دولت نباشد.
در فرانسه، مقام‌های دولتی و مقامات احزاب به شدت اقدامات ماسک را محکوم کرده‌اند و آن را مداخله در امور داخلی یک کشور مستقل می‌دانند. آنها بر این باورند که این نوع اقدامات می‌تواند روابط بین‌المللی را به خطر بیاندازد و تاثیر منفی بر دموکراسی‌های اروپایی بگذارد.

در نروژ نیز همین نگرانی‌ها مطرح شد و دولت این کشور از رفتار ماسک در حمایت از برخی سیاست‌های افراطی در اروپا ابراز نگرانی کرد. بسیاری از مقامات نروژی معتقدند که رفتار ماسک می‌تواند تهدیدی برای ثبات سیاسی در کشور‌های دموکراتیک باشد.
در آلمان نیز، برخی از نمایندگان حزب سبز این کشور تاکید کردند که حمایت ماسک از گروه‌های راست‌گرای افراطی در آلمان و دیگر نقاط اروپا می‌تواند در بلندمدت به افزایش تنش‌های سیاسی و اجتماعی منجر شود. آنها همچنین خواستار آن شدند که اتحادیه اروپا اقدامات قانونی برای مقابله با این نوع مداخلات بی‌پروایانه را بررسی کند.

این واکنش‌ها نشان‌دهنده نگرانی‌های گسترده در اروپا از دخالت‌های خارجی در سیاست‌های داخلی کشورهاست، به‌ویژه از سوی افرادی که از نفوذ و قدرت رسانه‌ای بسیار بالایی برخوردارند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این نوع مداخلات می‌تواند روند دموکراتیک و بی‌طرفانه انتخابات و تصمیم‌گیری‌های سیاسی را در کشور‌های مختلف به خطر بیاندازد.

هنوز مشخص نیست که آیا چهار دولت در اظهارات خود هماهنگی داشته‌اند یا نه، اما زمان‌بندی این اظهارات که در فاصله چند ساعت از یکدیگر مطرح شدند، جبهه‌ای متحد در برابر ماسک را به نمایش گذاشت.

دشمن خطرناک اروپا؟

به نوشته وال‌استریت ژورنال، ماسک به‌طور منظم با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در تماس بوده و در سال ۲۰۲۳ با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، و دیگر مدیران فناوری در سان‌فرانسیسکو شام خورده است.

ماسک همچنین یکی از سرپرستان کمیسیون ترامپ به نام "وزارت کارایی دولت" است، یک نهاد مشورتی که انتظار می‌رود توصیه‌های گسترده‌ای درباره کاهش هزینه‌ها و مقررات‌زدایی ارائه دهد.

آنا گریزما-بوسه، مدیر مرکز اروپا در دانشگاه استنفورد، گفته خصومت ماسک برای رهبران اروپایی نگران‌کننده است و ممکن است نشانه‌ای از چگونگی رفتار ترامپ با اروپا پس از بازگشت به کاخ سفید در اواسط این ماه باشد.

او گفته است: "این یک گام دیگر در تبدیل ایالات متحده از یک متحد مورد اعتماد به یک عامل غیرقابل پیش‌بینی است. " به گفته او، در اروپا، ماسک «به‌عنوان نیرویی نادان، اما بسیار مضر و البته نماینده ترامپ دیده می‌شود.»
لیانا فیکس، پژوهشگر شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، هم گفت که این اختلاف در حالی رخ می‌دهد که اتحادیه اروپا در حال بررسی X ماسک برای احتمال نقض قوانین خدمات دیجیتال اروپا است. 
گفتنی است این قانون الزامات مختلفی را برای پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی تعیین می‌کند.

استفاده از حق آزادی بیان یا دخالت سیاسی در اروپا

ماسک، به عنوان شهروند ایالات متحده، متولد و بزرگ‌شده آفریقای جنوبی است. عادت او در ارائه تحلیل‌های سیاسی در X مشهور است و تا همین یکسال پیش چندان جدی گرفته نمی‌‎شد، اما از زمانی که مجموعه‌ای از پست‌ها را درباره پیش‌بینی یک جنگ داخلی در اروپا منتشر کرد به مرور نگرانی‌هایی را برای سیاستمداران اروپایی بوجود آورد هرچند احتمالا هیچگاه خطر او را تا این حد جدی نمی‌گرفتند. 

اگرچه برای بسیاری از آمریکایی‌ها، ماسک فقط در حال استفاده از حق آزادی بیان خود در شبکه ایکس است، اما در اروپا، قاره‌ای که از وحشت افراط‌گرایی جناح راست رنج می‌برد، حمایت او از پوپولیسم رادیکال از سوی بسیاری از رهبران به عنوان خطر تلقی شده. خطری که به گفته نخست وزیر بریتانیا باعث شده ماسک خط قرمز‌ها را رد کند!

اکنون باید دید پس از ورود ترامپ به کاخ سفید مواضع ماسک به چه سمت و سویی چرخش خواهد کرد، هر چه نباشد بسیاری از رهبران وحشت زده اروپایی از متحدان سنتی آمریکا به شمار می‌روند.